Benjamin Franklin stwierdził kiedyś, że „Na tym świecie pewne są tylko śmierć i podatki.” O ile z kwestią „pewności podatków” można dyskutować, są bowiem tacy, którzy starają się ich unikać, o tyle z kwestią nieuchronności końca żywota ludzkiego, chyba nikt o zdrowych zmysłach dyskutować nie zamierza. Mając zatem na względzie, że każdego z nas, prędzej czy później czeka rozstanie się z tym światem, jedną z bardzo istotnych kwestii staje się to, co po sobie pozostawimy. W języku prawniczym nazywa się to spadkiem. Kwestie spadku regulują natomiast przepisy tzw. prawa spadkowego a konkretnie przepisy Księgi Czwartej ustawy z dnia 23 kwietnia 1964 r. – Kodeks cywilny. To oczywiście przepisy prawa polskiego mające zastosowanie w naszym kraju. Nikt z nas nie zna jednak dnia, godziny ani miejsca w którym dokonamy końca swojego żywota. Wielu z nas migruje choćby za zarobkiem do innych krajów a co za tym idzie, istnieje ryzyko, że sprawy spadkowe będą regulowane w takim przypadku przez przepisy innych państw. Jak to zatem wygląda na gruncie prawa europejskiego?. Wlk. Brytania, Niemcy, Skandynawia – to kierunki gdzie wedle statystyk wyjeżdżamy najczęściej. Co zatem, jeśli przyjdzie nam regulować kwestie spadkowe w przypadku np. śmierci naszego krewnego poza granicami Polski?.
Z pomocą przychodzą nam tutaj procedury prawa wspólnotowego – prawa Unii Europejskiej. Niezwykle istotnym krokiem ułatwiającym dziedziczenie o charakterze międzynarodowym było przyjęcie w dniu 4 lipca 2012 r. Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 w sprawie jurysdykcji, prawa właściwego, uznawania i wykonywania orzeczeń, przyjmowania i wykonywania dokumentów urzędowych dotyczących dziedziczenia oraz w sprawie ustanowienia europejskiego poświadczenia spadkowego OJ L 201, 27.7.2012, p. 107–134 (BG, ES, CS, DA, DE, ET, EL, EN, FR, GA, IT, LV, LT, HU, MT, NL, PL, PT, RO, SK, SL, FI, SV) na potrzeby uproszczenia formalności prawnych dotyczących międzynarodowych spadków. Przepisy te znajdują zastosowanie w przypadku dziedziczenia po osobach zmarłych począwszy od 17 sierpnia 2015 r. Przepisy rozporządzenie gwarantują, że międzynarodowe sprawy spadkowe będą traktowane w sposób spójny oraz rozpatrywane zgodnie z prawem jednego państwa i przez jeden organ. Zgodnie z przepisami rozporządzenia prawo właściwe dla poszczególnych spraw spadkowych i sąd właściwy ustala się na podstawie ostatniego miejsca zwykłego pobytu zmarłego aczkolwiek obywatele mogą także zdecydować, że prawem właściwym dla ich sprawy spadkowej powinno być prawo państwa, którego obywatelstwo posiadają. W międzynarodowej sprawie spadkowej stosowanie prawa jednego państwa przez jeden organ zapobiega przypadkom prowadzenia równoległych postępowań i wydawania sprzecznych orzeczeń sądowych. Gwarantuje również, że orzeczenia wydane w poszczególnych państwach członkowskich są uznawane na terytorium Unii bez potrzeby przeprowadzania specjalnej procedury. Zaznaczyć jednak tutaj należy, iż nie wszystkie Państwa zdecydowały się stosować przepisy w/w rozporządzenia, w związku z czym w Danii, Irlandii i Zjednoczonym Królestwie, postępowanie w sprawach dotyczących międzynarodowych spadków prowadzone przez organy tych państw w dalszym ciągu regulowane jest ich wewnętrznymi przepisami krajowymi.
Jedną z największych zalet Rozporządzenia Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) nr 650/2012 jest tzw. europejskie poświadczenie spadkowe. Dokument ten, wydawany jest przez organ prowadzący postępowanie w sprawie spadkowej w danym państwie na potrzeby spadkobierców, zapisobierców, wykonawców testamentu lub zarządców majątku spadkowego i może zostać wykorzystany, gdy zachodzi konieczność udowodnienia praw i uprawnień w innych państwach członkowskich. Z chwilą jego wydania europejskie poświadczenie spadkowe jest uznawane we wszystkich państwach członkowskich bez konieczności przeprowadzania specjalnej procedury.
Testamenty.
Co niezwykle istotne, wiedzieć należy, że między przepisami krajowymi poszczególnych państw dotyczącymi testamentów, istnieją często dość znaczne różnice. W niektórych państwach członkowskich osoba sporządzająca testament (zwana spadkodawcą) musi go zarejestrować. W innych państwach członkowskich zaleca się rejestrację jedynie niektórych rodzajów testamentów. W kilku państwach członkowskich nie istnieją zaś w ogóle rejestry testamentów.
Poruszona niniejszym artykułem tematyka, należy do kategorii tych, z którą chcielibyśmy mieć do czynienia jak najrzadziej. Niestety każdy z nas rodzi się i umiera. Jest to proces, którego nieuchronności nie da się niestety powstrzymać a zatem znajomość podstawowych zasad związanych z tematyką spadkobrania także w aspekcie międzynarodowym, może przydać się każdemu z nas. Oby oczywiście jak najrzadziej.